“Allah ahirette peygamberlere kimliğini kanıtlamak için bacağını açıp baldırını gösterir.” (Müslim, İman 302; Müsned, 3/1)
“(Hatırla ki o gün) baldır(lar)ın açılacağı, kendilerinin secdeye davet edileceği bir gündür. Fakat buna güç yetiremeyeceklerdir. Evet secdeye davet edilecekler gözleri düşük, kendilerini bir zillet sarmış olarak. Halbuki onlar bu secdeye dünyada her şeyden salim ve sapasağlam iken davet ediliyorlardı.” (Kalem, 68/42-43)
Ayette ve Hadiste geçen kelime saq kalimesi ve bacak anlamında kullanılır ama Arap edebiyatında her söz gerçek anlamında değil mecaz anlamında da kullanılır tıpkı bizim dilimizde de
“Herkes gider Mersine ben giderim tersine” de olduğu gibi mersin kelimesi kafiyeye uysun diye söylenmiş ama çok fazla turist almayan bir şehrimizi sanki milyonlarca turist alıyor gibi göstermiştir.
Yukarıdaki örnektede gösterdiğim gibi bu bağlam, mecazi anlamda zorluk veya sıkıntıyı ifade etmek için de kullanılabilir. Örneğin, Arap edebiyatında veya şiirlerinde bu tür mecazi anlamlar sıkça kullanılır. Ayetin bağlamında mecazi bir anlam taşıdığı görünmektedir. Kelime anlamı olarak Bacak/Baldır/Gövde anlamına gelmiş olsa bile Allah bu bağlamlardan uzak olduğunu belirtmek isteriz
Bu deyim, geleneksel Arap kültüründe ve edebiyatında sıkça kullanılmış olup, özellikle savaş durumlarında veya büyük felaketlerde kullanılmıştır. Kur’an’daki kullanımında da bu mecazi anlamı taşır ve kıyamet günü gibi büyük bir olayın zorluğunu ve ciddiyetini ifade eder.
Örneğin, Kur’an’da “يَوْمَ يُكْشَفُ عَنْ سَاقٍ” (Yevme yukşefu ‘an saq) ifadesi, kıyamet gününde büyük bir sıkıntı ve zorlukla karşılaşılacağını ve insanların bu durum karşısında ne yapacaklarını bilemeyeceklerini anlatır. Bu durum, mecazi olarak “baldırın açılması” şeklinde ifade edilmiştir.
Bir şiirde şöyle denir
إذا اشتدّ الحربُ كشفَ عن ساقٍ
Anlamı: “Savaş şiddetlendiğinde, baldır açılır.” Bu, savaşın zor ve çetin bir hal aldığını ifade eder. (ifadesi, meşhur Arap şairi Al-Nabigha Al-Dhubyani‘ye atfedilmiş bir şiirden alıntıdır)
Başka bir şiirde ise
إذا حمي الوطيسُ كشفتْ عن ساقِها
Anlamı: “Kazanın altı kızışınca, baldır açılır.” Bu, bir durumun iyice ciddileştiğini ve zorluğun arttığını ifade eder.
Tarihi Arap metinlerinde, savaş veya felaket anlarını anlatırken sıkça bu deyim kullanılır. Örneğin, bir savaşın zorluklarını anlatan bir tarihçi, “يومَ كشفَ عن ساق” (yevme keşefe ‘an saq) diyerek olayın zorluğunu vurgular.
Bu örnekler, “baldırın açılması” deyiminin Arap edebiyatında nasıl kullanıldığını ve ne tür durumları ifade ettiğini göstermektedir. Deyim, genellikle büyük zorluklar, ciddi durumlar veya tehlikeli anları ifade etmek için mecazi anlamda kullanılır.
Burada da anlattığım gibi Kur’an mecaz anlam ve Arap edebiyatında kullanılan sözlere atfederek bir çok kelime kullanmıştır. Nitekim öyleki Kur’an da geçen bir çok söz dönemin şairlerini hayrete sokacak seviyede bir dil kullandığıda görüldüğünden bu sözdeki kastın Ahiret günündeki zorluk olduğu görülür.
